Kitap Tanıtımı
Kitap Tanıtımı

İki bin beş yüz yıllık kadim tarihi ile dünya üzerinde medeniyet kuran en eski milletlerden biri olan Farisilerin kaynakları bugünkü İran sınırlarının da ötesine, Orta Asya’ya kadar uzanır. İran’da İslamiyet öncesi dönemlere ait lisan ve edebiyat hakkında kesin bilgiler çok azdır. İslamiyet’in kabulünden önce yazılan eserlerin birçoğu tahmini bilgilerden ibarettir.

İran edebiyatı, İslamiyet’in kabulünden sonra yüzyıllar boyunca edebiyatımıza büyük etkilerde bulunmuş ve özellikle de Osmanlı Devleti zamanında 12. ve 19. yüzyıllar arasında uzun bir zamanı kapsayan Divan edebiyatını şekillendirmiştir. Bu edebiyat sahasının temel beslenme alanını teşkil etmiştir. Tanpınar, On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde “Eski edebiyatımız; dil bakımından aralarında hiçbir yakınlık bulunmayan, zaman itibariyle aynı çağ içinde muayyen fasıllarla teşekkül etmiş iki edebiyatın, Arap ve Fars edebiyatlarının kuvvetli tesirleri altında, müşterek medeniyetin son yaratıcı büyük halkası olarak teşekkül eder”[1]. der. Yüzyıllar süren bu kültür ve edebiyat etkisi ile bu topraklarda birçok İranlı şair, yazar ve bilim adamı yaşamıştır. Bunlardan bir tanesi de Hüseyin Daniş’tir.

Hüseyin Daniş, 1870 yılında İstanbul’da doğmuş ve büyümüş İran kökenli yazar ve şairdir. Meşrutiyetten sonra uzun yıllar Darülfünûn’da Fars lisanı ve Fars edebiyatı hocalığı yapmıştır. Yaşadığı dönemi de kapsayan Servet-i Fünûn hareketi içerisinde yer almıştır. Türk edebiyatında birçok önemli şair ve yazarla samimi dostluklar kurmuş, bazen ilmi ve edebi tartışmalara da katılmıştır. 1922 yılında Darülfünûn’daki görevinden istifade eden yazar bir müddet Osmanlı Bankası İstanbul şubesinde başmütercimlik yapmıştır. 1934’ten sonra İran elçiliğinde görev yapan yazar 1943 yılında Ankara’da vefat etmiştir.

Meşrutiyet döneminde ve sonrasında yaygınlaşan edebiyat tarihi yazımı sadece Türk edebiyatı tarihi alanında değil Doğu ve Batı edebiyatları hakkında da eserlerin yayımlanması dikkate şayandır. Örneğin Mehmet Rauf’un Yunan-ı Kadim Tarih-i Edebiyatı, Halid Ziya’nın Tarih-i Edebiyat-ı Garbiye: İspanyol Edebiyatı, Müderriszade Mehmed Fehmi’nin Tarih-i Edebiyat-ı Arabiye adlı eserler bu dönemde edebiyat tarihlerine duyulan ilgi ve alakayı göstermektedir. Yazılan onca farklı edebiyat tarih eserlerinin arasında Fars edebiyatı tarihinin eksikliğini hisseden Hüseyin Daniş, sultaniler için yazmış olduğu Talim-i Lisan-ı Farisi adlı kitap dizisinin dördüncü cildini muhtasar bir Fars edebiyatı tarihi olarak yayımlamıştır. Bunun üzerine Mehmed Fuad Köprülü bu edebiyatın daha iyi anlaşılması arzusuyla eleştiri yazısı yazar.